خط در ایران پیش از اسلام

خط در ایران پیش از اسلام

[ویرایش]خط در ایران پیش از ایلامیان
[ویرایش]خط ایلامی
نوشتار اصلی: دبیره ایلامی
دبیرهٔ ایلامی، از ۲۹۰۰ سال پیش از میلاد به شکل*های نیاایلامی، ایلامی باستان و میخی ایلامی دگرش یافت. دبیرهٔ میخی ایلامی، دبیره*ای میخی است که از ۲۵۰۰ پ.م. تا ۳۳۱ میلادی به کار می*رفته*است. این دبیره از دبیرهٔ میخی اکدی بدست آمده*است. دبیرهٔ میخی ایلامی از ۱۳۰ نشانه ساخته شده*است، که این تعداد بسیار کم*تر از دیگر دبیره*های میخی است.

[ویرایش]خط در ایران هخامنشی
نوشتار اصلی: دبیره میخی هخامنشی

خط میخی هخامنشی به احتمال زیاد توسط داریوش بزرگ ایجاد شده*است. این نوع خط میخی که متشکل از ۵۰ علامت است. آخرین نوع خط میخی*است که ابداع شده*است (در سده*ٔ ششم پیش از میلاد). این خط برای نوشتن کتیبه*های هخامنشی به کار رفته*است. خط میخی هخامنشی خطی نیمه الفبایی نیمه هجایی است به علاوهٔ ۸ علامت (اندیشه*نگاشت) که برای لغات پر استفاده مثل شاه، کشور و اهورامزدا به کار می*روند. این خط از ساده*ترین خطوط میخی است. تنها خط میخی اوگاریتی است که از آن ساده تر است و صد در صد الفبایی است. این خط همکنون در استاندارد یونیکد (۴٫۱) پذیرفته شده و بازه*ای به آن اختصاص داده شده*است.

[ویرایش]خط در دوره ساسانیان و اشکانیان
نوشتار اصلی: دبیره پهلوی
این دبیره*ها گرچه اصل و ریشه*ای یکسان و شباهت*هایی با هم دارند، تفاوتشان به حدی*است که جداگانه از آنها یاد شود. خود واژهٔ پهلوی برگفته از پهلو است که خود صورتی از واژهٔ پرثوه (که صورت باستانی واژهٔ پارت است) می*باشد.

خط پهلوی اشکانی: نام یک دستهٔ کلی از دبیره*هایی است که برای نوشتن زبان(های) فارسی میانه (شامل پهلوی اشکانی) به کار می*رفته*اند. تمام این خطها ریشه در خط آرامی دارند و مانند آرامی از راست به چپ نوشته می*شده*اند. خط رسمی دوران ساسانی، خط پهلوی بوده*است. این خط از ویرایش خط پارتی ایجاد شده*است.

دین دبیره (خط اوستایی)
نوشتار اصلی: دبیره اوستایی
در دورهٔ ساسانیان الفبایی از الفبای زبوری و پهلوی اختراع شد و اوستا بدان نوشته شد. این الفبا را الفبای اوستایی و یا دین دبیره نامیده*اند. این الفبا برای هر یک از آواهای اوستایی یک نشانه دارد. حرفها (یا نویسه ها)ی الفبایی جدا از هم نوشته می*شوند و در هر جای کلمه که بیایند یک صورت دارند. خط اوستایی در سده سوم میلادی برای نوشتن اوستا ابداع شد. این خط که از خط پهلوی برگرفته شده از آن کامل*تر و دارای ۴۲ حرف است که از راست به چپ نوشته می*شود. گفتنی است این خط بسیار کامل است و نه مانند خط فارسی کنونی در نوشتن واج*های صدادار بی تفاوت است و نه مانند خط لاتین برای نوشتن برخی از واج*ها مانند kh = خ، ch = چ، gh = ق، و sh = ش در انگلیسی یا sch = ش، در آلمانی نیاز به کنار هم چینی چند نویسه دارد.

خط فارسی میانه کتابی
خط فارسی میانه کتیبه*ای
خط مانوی
خط سریانی
خط فارسی میانه مسیحی
خط سغدی
خط عبری